Sparta Twin - 1957

Na aanschaf van mijn Sparta NL250 met Victoria motorblok ben ik meteen lid geworden van de Sparta Motorclub. Tijdens de vele clubritten raakte ik meer en meer onder de indruk van de Sparta motoren met het 250 cc JLO twin motorblok.
De modernere vormgeving van het plaatframe vind ik minder mooi dan de ouderwetse buizenframes, maar het motorblok is indrukwekkend. Hoewel het opgegeven vermogen van de twin met 15.1 pk bij 6000 toeren per minuut niet veel hoger is dan van de NL met Victoria KR26 blok (14 pk bij 5200 tpm) is het karakter heel anders. De twin is veel feller, en lijkt duidelijk sneller te accelereren. En... hij maakt een prachtig geluid, het klinkt haast als een racemotor!
Toen mijn Sparta Victoria eens kuren had moest ik bij de clubritten terugvallen op mijn trouwe groene Hulsmann, en hoewel niemand in de club daar bezwaar tegen maakt (ok, er kan wel eens een grap over gemaakt worden...) gaf het toch het gevoel dat ik op de clubritten eigenlijk met een Sparta moest rijden.
Eén en één is twee, en daarmee was de wens geboren om zelf ook een Sparta Twin te bezitten!

In het najaar van 2021 hoorde ik dat er binnen de club een fraai gerestaureerde twin met gereviseerd motorblok aangeboden werd. Echt iets voor mij. Dus de knoop doorgehakt en de motor op basis van de foto's aangeschaft. Hier een paar foto's hoe hij er bij aankoop uitzag:

Een hele nette motorfiets. Alle chromen onderdelen nieuw of opnieuw verchroomd, en goed spuitwerk. Helaas had hij na de restauratie een paar jaar onder minder goede omstandigheden moeten overleven, waardoor er al weer wat kleinere dingen minder fraai geworden waren.
Bij nadere beschouwing bleken er ook technisch gezien diverse dingetjes niet optimaal, waarschijnlijk door gebrek aan mogelijkheden van degene die de motor gerestaureerd heeft. Zo zat er veel speling in het complexe bedieningsmechanisme van de achterrem, door ernstige slijtage van de diverse scharnierpunten:

Ook bleek de voorrem vrijwel niet te werken, omdat olie uit de voorvork (mogelijk in combinatie met overmatig vet uit de wiellagers) de rem ernstig vet had gemaakt. En omdat de Sparta motoren toch al berucht zijn vanwege hun matige remmen is het toch wel fijn als dat soort dingen 100% in orde is.

Omdat ik weinig tijd had om aan mijn motoren te werken heeft het tot het najaar van 2022 geduurd voor ik aan de Sparta Twin kon beginnen. Ik heb de hele motor van voor tot achter doorgelopen en technisch 100% en zoveel mogelijk als origineel gemaakt.
Dat een goede check nuttig is bleek toen ik de ketting wilde terugplaatsen. Hij was niet echt zwaar vervuild, maar het leek me toch goed om hem even schoon te maken nu hij er toch af was. Achteraf een zeer goede beslissing. Bij het schoonborstelen met petroleum vond ik namelijk dit:

Niet moeilijk te raden wat er zou gebeuren als ik hier mee was gaan rijden. De vraag is niet of hij zou breken, alleen wanneer...... Bij verdere inspectie bleken er nog diverse schakels met scheurtjes te zijn, en sommige schakels waren op de scheuren al wat open gebogen:

Op een deel van de kettingschakels staat "Duckworth USA" ingeslagen. Wat Googlen gaf me de indruk dat deze kettingfabrikant al lang niet meer bestaat. Het is dus blijkbaar een oude ketting, die bij de restauratie niet vervangen was. Verkeerde zuinigheid, een nieuwe ketting kost nog geen 25 euro!

Hier een paar foto's van de uiteindelijke staat:

Alleen het bagagerek zit er nog niet op, omdat dat eerst nog opnieuw gelakt moet worden. Voor de rechthoekige gaten rechts in het frame en de kettingkast heb ik nog 2 nieuwe afdichtingsrubbers liggen, gemaakt door een van de leden van de Sparta Motorclub. Die plaats ik pas als de motor helemaal goed rijdt en er geen bijstelling van de carburateur of kettingspanning meer nodig is.

Ondanks het verbeteren van de standaard bleek het erg moeilijk om de motor op de standaard te krijgen, met name omdat er achteraan nergens een punt is om hem vast te pakken (ook niet als het bagagerek er weer op zit, want dat zit te ver naar achteren). Daarom heb ik een handvat gemaakt onder het voorste zadel:

Ook hiermee is het een zware klus om de motor op te bokken, maar het gaat in ieder geval gemakkelijker.

En toen kwam het grote moment: de eerste proefritten! Ik was aangenaam verrrast door het gemak waarmee de motor rijdt, en het zit- en rijcomfort. Een heel verschil met mijn NL250 Sparta met Victoria blok. Vooral de vering is veel beter, zowel soepeler als strakker. Blijkbaar werkt een swingarm achtervork heel wat beter dan de ouderwetse plunjervering.
Ook de remmen werken boven verwachting goed, ook de ontvette voorrem. Wel moest ik in eerste instantie even wennen aan de kleine 16 inch wielen. Hierdoor is het gevoel in bochten wat anders dan ik gewend ben, maar het wende snel.

Bij de proefritten bleek de koppeling bij wat meer gas geven te slippen. Omdat bijstellen niet hielp heb ik die gedemonteerd, waarna bleek dat het platenpakket niet in orde was. 2 van de 3 gevoerde platen waren scheef afgesleten, waardoor er nog maar ca. 50% van het oppervlak van het frictiemateriaal meedeed. Een van de stalen platen bleek niet vlak te zijn, maar ietsje schotelvorm te hebben. Waarschijnlijk is dit de reden dat de gevoerde platen zo vreemd scheef afgesleten waren. Hier een foto van de kromme plaat in zijaanzicht, liggend op een vlakke strip:

Op zoek naar nieuwe koppelingsplaten kwam ik op de website van de Duitse "Interesse Gemeinde ILO-Twin", een club voor iedereen met interesse in de JLO Twin motorblokken. Die hebben een fantastische onderdelenvoorziening (alleen voor leden!), vele onderdelen worden nieuw gemaakt en verkocht voor zeer interessante prijzen. Ook is er veel kennis aanwezig, waardoor vrijwel alle vragen over de JLO twin beantwoord kunnen worden.
Ik ben meteen lid geworden en heb een complete set nieuwe koppelingsplaten en -veren besteld. En meteen maar wat andere dingetjes, onder andere een nieuw JLO logoplaatje rechts op het blok, want de oude was niet bepaald fraai meer.

Het blok met het nieuwe logoplaatje

Met de nieuwe koppeling reed de motor een stuk beter. Daarna ben ik wat gaan experimenteren met de carburateurafstelling, want ik had het idee dat hij nog niet optimaal liep. Tijdens mijn proefritten had de motor af en toe de neiging om op 1 cilinder te gaan lopen, en ook het starten wilde niet altijd vlot lukken. Omdat van dit type motorblok bekend is dat het heel gevoelig is voor de kwaliteit van de diverse componenten van de ontsteking heb ik de condensatoren, spoelen en bougies maar vervangen door nieuwe (ondanks dat dat bij de restauratie ook al was gedaan). Dit gaf een merkbare verbetering.

Bij alle proefritjes die ik inmiddels met de motor gemaakt had viel het me steeds weer op dat de motor een best wel luid kloppend geluid maakte. Dat kwam mij niet bekend voor van andere Sparta Twins. Bij het voor de zoveelste keer checken van de ontstekingsafstelling viel het mij op dat de motor bij elke handmatige ronddraaiing van de krukas 2x een "kloenk" geluid maakte. Na afnemen van de cilinderkoppen bleek dit uit de rechter cilinder te komen, elke keer als de zuiger het bovenste of onderste dode punt passeerde. Na demontage van het cilinderblok bleek dat de rechter drijfstang een flinke radiale speling had, een paar tiende millimeter. De linker drijfstang was wel OK. Vreemd, want kort voordat ik de Sparta kocht zou de krukas nog gereviseerd zijn.
Ook bleken er diverse kleine inslagen te zien in de kop van de rechter zuiger, en de rand van de verbrandingsruimte in de rechter cilinder kop. Bovendien leek het alsof er gevijld was aan de randen van de verbrandingskamer in de koppen. De cilinderboring was gelukkig niet beschadigd. Waarschijnlijk is er ooit een afgebroken stuk zuigerveer in de cilinder terecht gekomen, en heeft dat lekker een tijdje op-en-neer kunnen springen in de cilinder. Maar dat moet voor de laatste revisie geweest zijn, want de zuigerveren die er in zaten waren nog helemaal compleet. Dit kan dus niet de oorzaak van de drijfstangspeling zijn.

De beschadigde rechter zuiger (links op de foto) en de nieuwe vervanger (rechts)

De (oude) cilinderkoppen

Gelukkig heeft de IG ILO-Twin een goede onderdelenvoorziening. Via de club heb ik nieuwe pakkingen en andere montage materialen kunnen kopen, een nieuwe rechter zuiger van exact dezeflde maat en merk als er in mijn motor zat, en een goed gereviseerde ruil-krukas. En uit de onderdelenvoorraad van de Sparta motorclub heb ik inmiddels 2 als nieuwe cilinderkoppen.
Na montage van de nieuwe onderdelen liep de motor weer als een zonnetje, en zoals verwacht zonder het kloppende geluid dat hij voor de revisie maakte. Dus bij de eerstvolgende clubrit de Twin meegenomen. Hij liep prima, tot ongeveer driekwart van de hele tocht. Toen begon hij weer op 1 cilinder te lopen, en alleen door de motor flink toeren te laten maken bleef hij goed lopen. Bovendien pakte de motor niet echt fantastisch op na het nemen van een bocht.
Een clublid tipte dat dit kan komen door een te lage laadspanning van de accu. De dubbele ontsteking van de JLO twin heeft zoveel vermogen nodig dat de dynamo dat niet altijd kan leveren als de spanningsregelaar niet goed is. Dus thuis de resterende accuspanning gemeten en die bleek wel erg laag. Een meting van de laadspanning tijdens het rijden gaf inderdaad aan dat die af en toe te laag wordt, niet alleen bij lage toerentallen (wat normaal is) maar ook bij hoge toerentallen. Daardoor was tijdens de rit de accu langzaam ontladen, met als gevolg te weinig power voor de ontsteking, zeker bij lage toerentallen. Daarom dus ook het slechte oppakken na het dichtdraaien van het gas voor een bocht.
Ook dat probleem is inmiddels opgelost door de montage van een elektronische spanningsregelaar. Daarmee levert de dynamo altijd 7.0-7.2 Volt, al vanaf iets meer dan het stationaire toerental. Inmiddels heb ik sinds deze laatste aanpassing alweer 2 ritten gereden met een perfect lopende motorfiets. Het heeft wat moeite gekost, maar nu lijken alle problemen wel opgelost.

Zoals altijd vind ik het ook leuk om originele documentatie bij de motor te hebben. Dus goed rondkijken op beurzen en Marktplaats om er een te vinden. In Hardenberg vond ik een originele handleiding, helaas niet in zo'n nette staat als deze:

Op een andere beurs vond ik in een bak met diverse motordocumentatie een stapeltje getypte blaadjes, met 2 nietjes bij elkaar gehouden. Bovenaan stond "Voorlopige handleiding voor de I.L.O. 250 Twin", en daaronder een lijst met technische gegevens.

Interessant, ook de Sparta handleiding begint met een overzicht van de technische gegevens. En ja hoor, op pagina 3 staat "Wenken betreffende het rijden en onderhoud van de Sparta 250 cc model 1955"! Die kon ik dus niet laten liggen.

Nuttige tip onderaan de pagina!

Thuis vergeleken met de gedrukte handleiding, en de tekst bleek volledig identiek. Alleen de afbeeldingen ontbreken, en het is duidelijk dat dit document gewoon op een typemachine gemaakt is. Waarschijnlijk is het wel een kopie, en geen echt getypt exemplaar, want er is aan de achterzijde van het papier geen spoor van inslag van de letters van de typemachine te zien.
Waarschijnlijk was de definitieve handleiding nog niet beschikbaar toen de Twin werd geïntroduceerd, en zijn toen deze voorlopige handleidingen meegeleverd. In ieder geval een leuk hebbedingetje!
Overigens schijnt het dat dit bij Sparta vaker voorkwam. Inmiddels hebik ook een dergelijke getypte voorlopige handleiding van het 1939-40 model met de JLO MG125 motor!

Terug

Naar boven