|
Mijn Kaptein
Kaptein advertenties en folders
Geschreven over Kaptein
Foto’s van de Kaptein fabrieken
Delftsblauw Kaptein bord en bierpul
Kaptein personeelsblad "De Bougie"
Kaptein Z2c 1949
Een zeldzame motor - en toch ook weer niet! Dat klinkt erg cryptisch, maar wie de historie van Kaptein motoren kent zal de opmerking snappen. Voor wie hem niet kent eerst een kort overzicht.
Het Nederlandse Kaptein is niet erg bekend als motormerk, meer als bouwer van de bekende Kaptein Mobylette bromfietsen. Toch is de fabricage bij de "Motor en Rijwielfabriek Kaptein N.V." begonnen met echte motorfietsen.
De fabriek is opgericht door Willem Kaptein. Die begon in 1922 als rijwielhersteller in Amsterdam, maar repareerde al snel motorfietsen die zijn echte passie vormden. In 1925 nam hij de import van Ariel voor Noord Holland op zich. Later kwamen daar de merken Norton, Imperia, Puch, Husqvarna, Calthorpe en TWN bij. Ondertussen was het bedrijf uitgegroeid tot de "Algemene Motoren Import Willem Kaptein". In 1938 verwierf hij het levenslange importeurschap voor Motobécane in Nederland. Tot dan toe was Croes en Co de Nederlandse importeur, maar waarschijnlijk niet erg succesvol. Dat veranderde snel met Willem Kaptein: al in het eerste jaar wist hij 600 Motobécanes te verkopen!
Na de 2e wereldoorlog zette Kaptein zijn motoractiviteiten voort onder de naam "Willem Kaptein's Handelsonderneming", met onder andere Motobécane in het pakket. In die tijd waren er nogal wat im- en exportbeperkingen in diverse landen, en ook was er een gebrek aan buitenlandse deviezen. Om die reden was het aantrekkelijk om in Nederland zelf motoren te gaan bouwen, eventueel deels van geïmporteerde onderdelen.
Ook Kaptein begon aan dat avontuur. Er werd een oude elektriciteitscentrale aan de Nieuwe Kade in Arnhem aangekocht, die in de oorlog deels verwoest was en op de nominatie stond om gesloopt te worden. De restanten werden snel herbouwd en gereed gemaakt voor de motorfabricage. In 1948 werd het begin van de motorproductie onder de naam "Kaptein" aangekondigd.
De motoren die Kaptein zou gaan bouwen waren in licentie gebouwde Motobécanes. In eerste instantie zouden de motoren en nog wat andere onderdelen uit Frankrijk komen, maar de bedoeling was om later alle onderdelen zelf te gaan vervaardigen.
Er waren 2 modellen. De eerste was identiek aan de Motobécane D45A, een typische eenvoudige gebruiksmotor. Deze had een 125cc zijklep-motor met 3 versnellingen en handschakeling, waarmee een topsnelheid van 65 km/uur gehaald werd. De vering bestond uit een parallellogram voorvork, achtervering ontbrak. De motor werd verkocht voor 1020,- gulden.
De tweede was indentiek aan de Motobécane Z2c, een veel modernere motor. Hij had een 175cc kopklep motorblok, 4 versnellingen met voetschakeling, een telescoop voorvork en plunjer achtervering. De topsnelheid was 95 km/uur. De prijs was met 1475,- gulden flink hoger dan de 125cc. Helaas bleek dit nieuwe model nogal wat kinderziektes te hebben, zoals verlopende ontsteking en losrakende motorbevestiging. Dit zal de verkopen geen goed gedaan hebben.
De verwachting was dat de productie bij Kaptein zou oplopen tot 50 motoren per dag, dus circa 12000 per jaar. In werkelijkheid waren de verkopen veel lager, en al snel was er veel te veel concurentie van andere motormerken uit onder andere Oost Europa. In 1951 werd de productie van Kaptein motoren dan ook gestaakt. In totaal zijn er waarschijnlijk slechts ca. 800 motoren gebouwd.
Na het stoppen van de motorproductie ging Kaptein verder met het bouwen van brommers - de bekende Kaptein Mobylette. Dit was een door Kaptein sterk verbeterde versie van een concept voor een rijwiel met hulpmotor van Motobécane. Deze verbeterde versie was een groot succes. Bij de presentatie van het eerste model op de Jaarbeurs in Utrecht werden er in de voorverkoop al 3000 verkocht in slechts 1 week tijd! De productie van bromfietsen heeft stand gehouden tot in de 70-er jaren. Een leuk reclamefilmpje uit de 50-er jaren is hier te vinden op Youtube.
Nu terug naar mijn Kaptein Z2c. Zoals inmiddels duidelijk zal zijn is de motor op zich niet zo heel bijzonder. Er zijn heel wat Motobécane Z2c en identieke Motorconfort U2c motoren, geproduceerd in Frankrijk, verkocht. Maar een echte Kaptein, gebouwd in Nederland, kom je niet elke dag tegen. Ik heb de motor gekocht als bouwpakket. De belangrijkste delen zijn er nog: het frame met het originele Kaptein typeplaatje, het bijbehorende motorblok, de tank, voorvork, voorspatbord, gereedschapskastje, de achtervering en nog diverse kleinere delen. Wat in ieder geval ontbreekt zijn het achterwiel, achterspatbord en zadel. Om de motor compleet te maken heb ik er ook een Motobécane Z2c in onderdelen bij. Alles bij elkaar voldoende om de Kaptein te herbouwen!
Maar hoe ziet zoiets er dan uit? Laten we eerst maar eens kijken hoe een complete Kaptein Z2c er uit hoort te zien:
Een frisse verschijning in 2 tinten groen. Heel wat fraaier dan het bekende Motobécane bruin! Helaas is mijn exemplaar nog niet in zo'n fraaie staat. Op de volgende foto's zijn wat losse onderdelen te zien. Het zal nog heel wat tijd kosten voor de motor weer in zijn originele staat is teruggebracht, zeker omdat er nog heel wat eerdere projecten staan te wachten om aangepakt te worden.
Een deel van de onderdelen, losjes bij elkaar gezet
Het logo op de tank; let ook op het knierubber waar de Motobécane M op staat!
Het balhoofdplaatje dat aangeeft dat het een echte Kaptein is
Het rijwielgedeeltje van de Motobécane Z2c
Na aanschaf van de motor zelf vond ik op Marktplaats een leuk "hebbedingetje" voor de liefhebber: een Delftsblauw bord, uitgegeven ter gelegenheid van de opening van "de nieuwe fabriek".
Meer info en foto's over dit bijzondere bord vindt je hier.
|
